ریشه ضرب المثل(سر و کیسه کردن)

ریشه ضرب المثل سرکیسه کردن

این ضرب المثل را در اصطلاح عوام سرکیسه کردن هم گفته می شود. در معنی و مفهوم استعاره ای کنایه از این است که تمام موجودی و مایملک کسی را از او گرفته باشند. امروزه این اصطلاح در محیط قمارخانه و قماربازی بیشتر مصطلح است و به افرادی که تمام موجودی را باخته باشند اصطلاحاً می گویند: فلانی را سرکیسه کردند. البته در مورد افراد ساده لوح هم که بر اثر زبان بازی اشخاص دغل باز و فریب کار همه چیز را از دست بدهند این ضرب المثل از باب استشهاد و تمثیل به کار برده می شود 

اما ریشه این مثل :

امروز در اکثر خانه ها حمام خصوصی وجود دارد. حمام های عمومی هم اکثراً دارای دوش است و افرادی که به حمام می روند فقط کیسه می کشند و صابون می زنند؛ ولی سابقاً که دوش و وان معمول نبود، حمام شهرها و دهات ایران کلاً خزینه داشت و کسی که به حمام می رفت پس از کیسه کشی و صابون زدن داخل خزینه می شد و بدن را ظاهراً شستشو می داد. به علاوه در عصر حاضر سرتراشی و ریش تراشی اشکالی ندارد، زیرا هر به چند روز و یا هر روز ریش را در خانه می تراشند و اقلاً ماهی یک بار به آرایشگاه می روند و سر و گردن را اصلاح می کنند اما در ادوار گذشته که وسائل نظافت و آرایش و پیرایش تا این اندازه موجود نبود اکثراً کیسه کشی و سرتراشی در ضمن حمام می شد. یعنی دلاک حمام بدواً سر حمام گیرنده را کلاً یا بعضاً می تراشید. آن گاه وی را کیسه می کشید و صابون می زد تا موی اضافی و چرک های بدن به کلی زدوده شود و شتشوی کامل به عمل آید؛ زیرا در عرف عقاید گذشتگان اصطلاح "سر و کیسه کردن" شستشوی کامل تلقی می شد و هر کس این دو کار را توأماً انجام می داد، آن چنان پاک و پاکیزه می شد که به زعم خودش تا یک هفته احتیاج به تجدید نظافت و پاکیزگی نداشت. اگر چه امروزه عمل سر و کیسه کردن در تمام شهرها و غالب روستاهای ایران مورد استعمال ندارد، ولی معنی استعاره ای آن باقی مانده است و مخصوصاً در اصطلاحات عامیانه رواج کامل دارد.